Η ομιλία μου στην εκδήλωση της 25ης Μαΐου στη μνήμη του Μιχάλη Παπαγιαννάκη
Φίλες και φίλοι,
Η σημερινή εκδήλωση είναι μια ευκαιρία επικοινωνίας με τη ζωή και το έργο του Μιχάλη, με τις ιδέες που μπόλιασε την Ελληνική και την Ευρωπαϊκή Αριστερά. Άλλωστε στον Μιχάλη, που αποστρεφόταν τον λαϊκισμό, δεν θα ταίριαζε μια επετειακή νεκρολογία.
Ο Μιχάλης υπήρξε ένας πολιτικός της Αριστεράς που όπως έγραψε ο Δ. Κυρτάτας αντιλαμβανόταν την πολιτική ως έναν ακόμη κλάδο έρευνας και επιστήμης και με αυτόν τον τρόπο είχε διαμορφώσει ένα συνεκτικό σύστημα αξιών και αντιλήψεων. Ένα σύστημα που αντλούσε τα καλύτερα στοιχεία από τις μεγάλες σχολές σκέψης και τις αντίστοιχες παραδόσεις και για αυτό το λόγο τις ξεπερνούσε.
Ο Μιχάλης ήταν μια ηγετική μορφή που, παρά το επικοινωνιακό χάρισμα, αντλούσε το κύρος του από την αμεσότητα και τη διεισδυτικότητα του πολιτικού του λόγου. Από την προσήλωσή του στο συγκεκριμένο και τεκμηριωμένο επιχείρημα. Από την απέχθειά του στη συνθηματολογία, στην εντυπωσιοθηρία, στους υψηλούς τόνους.
Δεν χώραγε εύκολα σε ιδεολογικά και πολιτικά καλούπια. Η παρουσία του και η σταθερή ένταξή του στην Αριστερά τροφοδοτούσε στις γραμμές της μια διαρκή επερώτηση. Ήταν μια δύσκολη σχέση- μια συνεχής δοκιμασία ορίων για τον ίδιο και για τους συντρόφους του και για τις εκάστοτε ηγεσίες του χώρου. Συνέβαλε αποφασιστικά στον καθορισμό και στην αποσαφήνιση της ταυτότητας του χώρου της ανανεωτικής-δημοκρατικής Αριστεράς.
Η επιστημονική μέθοδος, ο νηφάλιος, αναστοχαστικός και εμπεριστατωμένος λόγος, η διαλεκτική της πράξης καθορίζουν την πολιτική σκέψη του Μ.Π μαζί με τον ακριβή καθορισμό της σχέσης μεταξύ του οραματικού και του αληθινά εφικτού. Ο Βασίλης Παναγιωτόπουλος έχει εντοπίσει σε αυτή τη θεωρητικοποίηση του εφικτού, το σταθερό πνευματικό πλαίσιο της πολιτικής διαδρομής του.
Ας θυμηθούμε στο σημείο αυτό την άποψη του Μ.Π. για την ακριβή σε αντιδιαστολή με τη φτηνή ανάπτυξη (που όμως κοστίζει πανάκριβα σε σπαταλημένους κοινωνικούς και φυσικούς πόρους) και την ενσωμάτωση του οικολογικού προτάγματος, της βιωσιμότητας και της αειφορίας σε όλες τις πτυχές άσκησης πολιτικής. Αλλά και τη συνεισφορά του σε συγκεκριμένα μέτωπα που με τόση διορατικότητα ανέδειξε κόντρα σε κατεστημένες αντιλήψεις (Ολυμπιάδα, Αχελώος, ορυκτά καύσιμα, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, δασολόγιο, κτηματολόγιο, προστασία υδάτινων πόρων κλπ).
Το όριο που δεν αμφισβήτησε ποτέ ο Μ.Π. ήταν αυτό της ιστορικότητας της Αριστεράς. Πίστευε, ακράδαντα, ότι η ίδια η κοινωνική κατάσταση όπως διαμορφώνεται στον καπιταλισμό με την αναπαραγωγή της αδικίας και των ανισοτήτων θα τροφοδοτεί διαρκώς το ρεύμα της αντίδρασης και της αντίστασης στα κακώς κείμενα
Υπό αυτό το πρίσμα έβλεπε και το ζήτημα των πολιτικών του κόμματος και των συνεργασιών. Όπως έλεγε χαρακτηριστικά: «Θεωρώ εσφαλμένη την άποψη που λέει ότι δεν θέλω ποτέ την όποια συνεργασία. Εξάλλου, στην ιστορία της αριστεράς ουδέποτε έχει διατυπωθεί μια τέτοια θεωρία…Υπάρχουν σοβαρότατα στελέχη μας που λένε ότι το κριτήριο είναι η πλήρης απόρριψη της συνεργασίας με τη σοσιαλδημοκρατία. Αν πεις σήμερα δεν γίνεται, δεν συμφέρει την αριστερά, να σου πω βεβαίως. Είναι άλλο πράγμα λοιπόν η γενική διατύπωση και άλλο η συγκυριακή εκτίμηση. Για να διατυπώσεις αυτή την άποψη πρέπει να μιλάς από όρους αυτονομίας της αριστεράς. Αυτό πάντα υποστήριζα. Αν έχεις την αντίληψη της αυτονομίας, της ιστορικότητας δηλαδή της αριστεράς, ότι θα υπάρχει πάντα κάποια αριστερά, δεν έχεις να φοβηθείς τίποτα. Εγώ θέλω ένα κόμμα που από αύριο επιδιώκει να αλλάξει πράγματα και νομίζω ότι μπορεί να υπάρξει. Αν μιλάς από θέση αυτονομίας δεν αφομοιώνεσαι, δεν χάνεσαι».
Τρεις πενταετίες κόσμησε με την παρουσία του το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ο Μιχ. Παπαγιαννάκης. Τα ίχνη αυτής της παρουσίας υπάρχουν παντού και είναι αξεδιάλυτα δεμένα με την κεντρική ιδέα που υπηρέτησε ο Μιχάλης την ιδέα του «αριστερού ευρωπαϊσμού».
Όπως έχει γράψει ο Βασ. Παναγιωτόπουλος: «Η πρώτη μεγάλη συμβολή του Παπαγιαννάκη στα πολιτικά πράγματα της εποχής του είναι ο αριστερός ευρωπαϊσμός. Είναι από τους πρώτους έλληνες αριστερούς που καταλαβαίνει ότι κυοφορείται μια μεγάλη αλλαγή στην Ευρώπη, στην οποία η Ελλάδα έπρεπε να είναι παρούσα. Γίνεται, έτσι, ένας από τους πρωτοπόρους της παραδοχής, από προοδευτικές δυνάμεις και από την Αριστερά, της ευρωπαϊκής προοπτικής της Ελλάδας.
Πίστευε, πως η καθιέρωση του ευρώ, έστω κι έτσι όπως έγινε, ήταν μια εισβολή της πολιτικής στην Ευρώπη.
Πίστευε, ότι, η προβληματική αρχιτεκτονική της ευρωζώνης θα πίεζε τα πράγματα προς την επιθυμητή πολιτική ενοποίηση και την φεντεραλιστική διαμόρφωση της Ευρώπης. «Φωνάζαμε χρόνια», έγραφε, δύο μήνες πριν από το θάνατό του, «πως, ενιαία αγορά χωρίς ενιαίο νόμισμα δεν μπορούσε να υπάρξει. Και τώρα ξαναλέμε πως νομισματική ένωση χωρίς οικονομική ένωση δεν μπορεί να υπάρξει. Δηλαδή χωρίς ενιαία πολιτική φορολογίας ή πολιτικής ρύθμισης των κανόνων της αγοράς. Χρειάζεται να θυμίσω πως το πρώτο έργο των πρώτων κοινοβουλίων στην Ευρώπη πριν από μερικούς αιώνες ήταν η φορολογία; Τι έχεις, πώς τα απέκτησες και πώς τα διαχειρίζεσαι. Αυτό δεν ήταν η Magna Carta;».
Ο Μιχάλης έβλεπε, βέβαια, ότι, η στρατηγική ιδέα της πολιτικής ενοποίησης της Ευρώπης υποχωρούσε. Όχι μόνο γιατί προχώρησε «ερήμην των λαών», όπως έγραφε, αλλά και γιατί δεν ενσωματώθηκε σε πολιτικές ιδεολογίες, πρακτικές και συμμαχίες των πολιτικών δυνάμεων όλου του φάσματος.
Πρόκειται, προφανώς, για αποφασιστικό άλμα, το οποίο δίσταζαν και διστάζουν ακόμη να κάνουν πάρα πολλές δυνάμεις κάτω από την πίεση του εθνικισμού ή αυταπατών ότι κάθε χώρα μπορεί να τα βγάλει πέρα μόνη της ή με εξωευρωπαϊκές συμμαχίες. Αυτή η τάση πρέπει με κάθε κόστος να ανατραπεί, υποστήριζε. Η πολιτική είναι το κύριο όπλο της αριστεράς, ενώ, όπως έλεγε προσφυώς η οικονομία είναι «δεξιά».
«Και με αυτήν την έννοια, υποστήριζε ο Μιχάλης, η πολιτική ενοποίηση της Ευρώπης» «είναι η πιο αριστερή πρόταση που γνωρίζω σήμερα σε σχέση με την πορεία του κόσμου».
Απέναντι στην αχαλίνωτη παγκοσμιοποίηση και απέναντι σε προβλήματα πλανητικών διαστάσεων, χρειαζόμαστε, την οικονομική και πολιτική ενοποίηση της Ευρώπης. Για να είναι όμως δραστική και πολιτικά ενεργή, στις πρωτόγνωρες συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί, απαιτείται νέες δυνάμεις με δημοκρατικό-προοδευτικό προσανατολισμό να πιάσουν το νήμα και αποτελέσουν τους καταλύτες και τους επιταχυντές αυτής της εξέλιξης, σε σύγκρουση με τις κυρίαρχες ευρωπαϊκές ελίτ αλλά και με τις ακροδεξιές και ξενοφοβικές αντιλήψεις -και όχι μόνο- που προκρίνουν τις εθνικιστικές αναδιπλώσεις. Μια Ευρώπη, αφημένη στις ορέξεις των συντηρητικών-νεοφιλελεύθερων δυνάμεων, στις τιμωρητικές λογικές, στο ρατσισμό και στην ξενοφοβία δεν έχει κανένα μέλλον. Θα οδηγηθεί στην ανυποληψία, στη συρρίκνωση και τελικά στη διάλυση.
Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, η πρώτη κυβέρνηση της Αριστεράς στην Ελλάδα και η μόνη στην Ευρώπη σήμερα, εργάζεται να ξαναδώσει ελπίδα και προοπτική σε μια εξουθενωμένη κοινωνία που δοκιμάστηκε άγρια από τις πολιτικές των μνημονίων. Παλεύουμε, αυτό το διάστημα να βρούμε έντιμη και βιώσιμη λύση με τους «έξω» για να επικεντρωθούμε στα του οίκου μας και να βάλουμε τέρμα στις εσωτερικές μας παθογένειες. Στο πελατειακό κράτος, στην υποβάθμιση του περιβάλλοντος και του δημόσιου χώρου, στη φοροδιαφυγή και στη εκτεταμένη διαφθορά, στην καταπάτηση των δικαιωμάτων των εργαζομένων, των μεταναστών. Η επιτυχία της μοναδικής κυβέρνησης με αριστερό πρόσημο στην Ευρώπη θα είναι καθοριστικής σημασίας και για την αναζωογόνηση της πορείας προς την ευρωπαϊκή ενοποίηση, υπό την ηγεμονία των κοινωνικών δυνάμεων της εργασίας, του πολιτισμού και της οικολογίας. Θα είναι μια δικαίωση για τους αγώνες και του Μιχάλη Παπαγιαννάκη, που μας άφησε ως παρακαταθήκη ζωής την αντίληψή του για μια Αριστερά ικανή να τροποποιεί τους συσχετισμούς στην Ελλάδα και στην Ευρώπη και να μεταβάλλει τις αντιλήψεις και τις συνθήκες ζωής των ανθρώπων όχι σε κάποια μακρινή απροσδιόριστη στιγμή, αλλά, κάθε μέρα μέσα από πολύ μόχθο, γνώση και αγώνα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου